Kan Grubu Tayini
Kan grubu tayini, bireyin kanını kırmızı kan hücrelerinin (RBC-eritrosit) üzerinde bulunan belli antijenlerin varlığı veya yokluğu açısından test etmeyi içermektedir. ABO tip tayini, bu antijenlerden A ve B belirteçlerini (yüzey antijenlerini) belirler. Eritrositleri A antijenleri içerenlerin A grubu, B içerenlerin B, hem A hem de B antijenlerini içerenlerin AB, hiçbirini içermeyenlerin O grubu kan oldukları düşünülür. Vücutlarımız eritrositlerimizde bulunmayan ABO antijenlere karşı antikorlar oluşturur. Bu nedenle yalnızca belli kan grupları olan kişilerden kan alabiliriz.
AB kan grubu; genel alıcı olarak bilinir. Ancak taşıdığı antijenlere, diğer kan gruplarında antikor mevcut olduğu için pratikte uygulanmaz.
O kan grubu; genel verici olarak bilinir. Diğer kan gruplarında bulunan antijenlere karşı taşıdığı antikorlar sebebiyle pratikte uygulanmaz.
Başka bir önemli yüzey antijenine Rh faktörü denilmektedir. Eritrositlerinizin yüzeyinde Rh varsa kanınız Rh+ (pozitif), yoksa Rh-‘dir (negatif) .
Temelde kullanılan kan nakil yöntemi alıcı ve verici kan gruplarının aynı olmasıdır. Kan gruplarının aynı olmasına rağmen; kan nakli öncesinde çapraz karşılaştırma (cross matching) adı verilen bir test yapılarak uygunluğuna karar verilir.
Türk Kızılayı tarafından verilen rakamlara göre Türkiye’de kan gruplarının % dağılımı aşağıdaki gibidir:
A Rh-pozitif % 36
O Rh-pozitif % 29
B Rh-pozitif % 16
AB Rh-pozitif % 7
A Rh-negatif % 5
O Rh-negatif % 4
B Rh-negatif % 2
AB Rh-negatif % 1
Kan merkezlerinde vericilerden alınan kan ünitelerinin ABO ve Rh kan grupları belirlenir. ABO grupları iki aşamada ileri ve tersinir tipleme olarak gerçekleştirilir. Birinci aşamada bir kan örneği anti-A (A grubu kana karşı antikorlar içeren serum) ve anti-B (B grubu kana karşı antijenler içeren serum) serumuyla karıştırılır. Bu serumların herhangi birinin varlığında kan hücrelerinin birbirlerine yapışıp yapışmaması (aglütinat) kan grubunu belirler. İkincisi olan tersinir tiplemede hastanın serumu A veya B grubunda olduğu bilinen hastanın serumuyla karıştırılıp aglütinasyon olup olmadığı gözlenir. Bu iki testin uyuşmasıyla kişinin kan grubu doğrulanır.
Benzer şekilde Rh tiplemesiyle kişinin eritrositleri anti-Rh antikorları içeren antiserumla karıştırılır. Aglütinasyon oluşursa kan Rh-pozitiftir. Hiçbir reaksiyon gözlenmezse kan Rh-negatiftir. Anne ve karnındaki bebeği arasında uyuşmazlık söz konusu olabildiğinden Rh testi özellikle gebelik sırasında önemlidir. Anne Rh- negatif , ancak babası Rh- pozitifse, doğacak çocuk Rh antijeni için pozitif olabilir. Sonuçta annenin vücudu bebeğin eritrositlerini parçalayan Rh’a karşı antikorlar geliştirebilmektedir. Rh antikorlarının gelişmesini önlemek için Rh pozitif kocası olan Rh negatif anne gebelik sırasında ve doğan bebek Rh-pozitifse doğumdan sonra Rh immünoglobülin enjeksiyonuyla tedavi edilir.
Uyumluluk Testi
Belli bir ünite kanın belli bir hastaya güvenle nakledilebileceğini belirlemek için uyumluluk testi uygulanır. Bu testler ABO-Rh grubu tayinini (yukarıya bkz)., antikor taramasını ( alıcıda sorun yaratan beklenmedik eritrosit antikorları) ve çapraz eşleştirmeyi içerir.
A, B ve Rh’dan başka birçok antijen de mevcuttur. Ancak ne verici ne de alıcı bu diğer antijenler için rutin olarak test edilmezler. Hastaya daha önce kan nakli yapılmışsa veya bir gebelik geçirmişse bu diğer antijenlere karşı antikorlar geliştirmiş olabilirler. O halde gelecekte yapılacak kan nakillerinde vericinin o belirli antijeni bulundurmaması önemli olacaktır. Aksi halde alıcı transfüzyon reaksiyonu geçirebilir. Hastanın serumu antijenik yapısı bilinen eritrositleri olan hasta serumuyla karıştırılarak yapılan antikor tarama testi sonucu böyle bir antikorun varlığı belirlenebilir.
Hastanın, vericinin hücreleriyle reaksiyona giren antikorlara sahip olup olmadığını belirlemek için çapraz eşleştirme yapılır. Reaksiyon oluşursa laboratuvar spesifik antikoru daha ayrıntılı araştıracak, hastanın antikoruyla eşleşen antijeni içermeyen vericinin kan ünitelerini belirleyecektir. Bu kan ünitesi güvenli bir eşleştirme olduğunu doğrulamak için test edilecektir.
Kan grubunuza tam olarak uyan kanın nakil yapılması ideal olur. Ancak acil durumlarda size O grubu eritrosit hücreleri nakledilebilir. Bu nedenle kan grubu O olan (özellikle O Rh-negatif) insanlara “genel vericiler” denilir. AB Rh-pozitif kan sahibi olanlara herhangi bir ABO grubundaki bireylerden eritrosit hücreleri nakledilebilir. Bu kişiler çoğu kez “genel alıcılar” olarak adlandırılır.
KAN GRUBU KARTI (TAYİNİ) NEDEN ÖNEMLİDİR?
Kan grubunuzun bilinmesi bir çok açıdan önem taşımaktadır. Örneğin ehliyet almanız gerekiyorsa, sadece sınavlardan başarı ile geçmeniz değil, ilgili sağlık koşullarını da sağlıyor olmanız gerekmektedir. Bu açıdan ehliyetin tarafınıza iletilmesi için gerekli evrakların arasında kan grubu kartı yer almaktadır. Bir diğer açıdan, ister kan bağışçısı olun ya da herhangi bir acil durum ya da tıbbi müdahalede kan nakline ihtiyacınız bulunması halinde, kan grubu kartınızın olması ve bilinir olması müdahalelerin vakit geçirmeden yapılabilmesini sağlamaktadır.
“Sağlık Bakanlığının 2016/54567092 sayılı Genelgesi ile Gezici Sağlık Taraması yapılabilmesi için OSGB’lerin İl sağlık Müdürlüklerinden “GEZİCİ İSG ARACI İZİN BELGESİ” almak ve bu izne istinaden sağlık taraması yapmak zorunluluğu bulunmaktadır. İzin almayan kuruluşlar Sağlık Taraması gerçekleştiremezler.”
GEZİCİ İSG ARACI İZİN BELGESİNE SAHİP ORTAK SAĞLIK GÜVENLİK BİRİMİDİR.
