Yaygın kullanılan bir biyokimyasal kan testi olan Üre (BUN) testi, böbreklerinizin ve karaciğerinizin ne kadar iyi çalıştığı hakkında önemli bilgiler vermektedir. BUN testi kanınızdaki üre azot miktarını ölçen bir laboratuvar testidir.
Üre Nedir?
İnsan vücudunun gündelik olarak aldığı temel besin ögeleri arasında bulunan protein; mide ve ince bağırsak sayesinde sindirime uğramaktadır.
Proteinin sindirime uğraması sonucunda ortaya çıkan amonyak, kan aracılığıyla karaciğere geçmekte ve burada parçalanarak daha az toksik bir madde olan üreye dönüşmektedir.
Burada asıl amaç toksik olan amonyağın daha az toksik olan üreye dönüşmesidir ve bu döngü arginaz enzimi barındırması sebebiyle yalnızca karaciğerde gerçekleşmektedir. Atık bir madde olan ürenin yüksekliği ise, üre (BUN) testi ile saptanabilmektedir.
Bu aşamadan sonra dönüştürülen ürenin böbrekler aracılığıyla süzülüp, idrar ile dışarı atılması gerekmektedir. Böbreklerden süzülüp idrar ile atılan üreden sonra kandaki üre miktarının ölçülmesi ile böbreklerin görevini yeteri kadar yerine getirip getirmediğini ölçümleyebiliriz. Nitekim üre, vücutta toksik bir etkiye sahiptir.
Ayrıca ürenin ufak bir kısmı da vücuttan ter yoluyla atılmaktadır.
Artmış Üre (BUN) Değeri ve Mortalite Riski
Ürenin; son dönem kalp, böbrek hastalığı ve yaşamı tehdit eden bazı hastalıklarda önemli bir gösterge olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte yüksek bir BUN değerinin, ciddi olmayan hastalıklarda uzun vadede mortalite (ölüm) riski olup olmadığı tartışma konusudur. Bu konuyu ele almak adına 383 yaşlı gazi ile yapılan bir araştırmaya göre; yükselmiş BUN seviyesi, akut ve kronik hastalıkların ciddiyetinin bir göstergesidir. Ayrıca yapılan araştırmada Cox PH modelinde (bir bireyin tehlikesinin diğer bireyin tehlikesine orantılı olduğu varsayılan model kullanımı) saptanan BUN ≥ 30 mg / dL, yaklaşık 2 kat artmış mortalite riski ile ilişkilendirilmiştir. (1)
Üre (BUN) Testi Nedir?
Kandaki üre seviyesini belirlemek adına yapılan teste; üre (BUN) testi denmektedir ve laboratuvar sonuçlarında üreden ziyade BUN terimi kullanılmaktadır. BUN terimi, kandaki ürenin azot kısımlarını ifade etmektedir. Bu da toplam ürenin %46’sını kapsamaktadır. (2)
Çeşitli böbrek hastalıklarının teşhisi ya da takibi amacıyla yapılan üre testi; küçük bir miktar kan örneği alınmasıyla gerçekleştirilmektedir. Laboratuvar ortamında incelenecek olan kanın alımından önce, kişilerin 24 saatlik bir süre ile proteinli besinlerden uzak durması gerekmektedir. Bu süre içerisinde proteinli besinlerin tüketilmesi, test sonucunun yüksek çıkmasına sebebiyet vermektedir.
Üre Testi Ne Zaman İstenir?
Doktorunuz çoğu zaman genel sağlık taraması olarak böbrek fonksiyonlarınız hakkında veri almak amacıyla üre testi isteyebilir.
Genellikle kreatinin testi ile birlikte yapılmaktadır.
İlaç tedavisi gören kimselerde tedavinin etkinliğinin takibi amacıyla
Diyabet teşhisi konulmuş kişilerde komplikasyonları takip etmek amacıyla
Kardiyovasküler rahatsızlıklara sahip olan kişilerin böbrek fonksiyonlarının kontrolünde genellikle üre testi bir ihtiyaç haline gelmektedir.
Acil olarak hastaneye kaldırılan kişilerde istenebilir
Bunların dışında özellikle böbreklerde meydana gelen rahatsızlıklar üre (BUN) testini gerekli kılmaktadır. Böbrek rahatsızlıklarında kişilerde görülen belirtilerin bazıları şu şekildedir:
- Köpüklü ve kanlı idrar
- Kahverengi idrar
- Yüksek tansiyon
- Ödem
- İdrar yaparken yangı
- Sık sık idrara çıkma
Üre Referans Aralığı
| Üre | 10 – 40 mg/dL |
| BUN (Üre Azotu) | 5 – 20 mg/dL ya da 1.8 -7.1 mmol |
Üre ve BUN İlişkisi Nedir?
BUN sonucu, birçok laboratuvar ortamında üre içerisindeki azotun ölçülmesi ile sağlanmaktadır.
Üre; molekül ağırlığı 60,06 g mol olan ve içerisinde iki adet azot bulunduran atık bir maddedir. 60,06 g mol ürenin 28’i ise azotun ağırlığından gelmektedir. Bu duruma göre BUN ve üre formülü şu şekildedir;
60/28= 2.14 à Üre = BUN X 2.14
Üre Yüksekliği ve Belirtileri Nedir?
Üre yüksekliği; proteinin ihtiyaç duyulandan fazla metabolizmaya uğraması ya da böbreklerle ilgili birtakım rahatsızlıkların oluşması şeklinde ortaya çıkan bir tablodur.
Proteinin parçalanması sonucu ortaya çıkan üre, böbreklerden atılamadığı zamanlarda kanda birikmektedir. Üre yüksekliğine sebep olan etmenler arasında sıklıkla;
Tiroit hormonu bozukluğu, Sağlıksız beslenme, Aşırı fiziksel aktivite, Kardiyovasküler rahatsızlıklar, Sindirim sisteminde meydana gelen aksaklıklar, Susuzluk, Stres Uzun süreler boyunca aç kalma görülmektedir.
Bu durumlar sonucunda kas yıkımı gerçekleşmekte ve üre miktarı artış göstermektedir.
Üre yüksekliğinin bazı belirtileri şu şekildedir:
- Kas zayıflığı
- Kilo kaybı
- İştah kaybı
- Düzensiz uyku
- Nefeste amonyak kokusu
- Baş ağrısı
- Halsizlik
- Solunum bozukluğu
- Şuur bozukluğu
- Hıçkırık
- Anemi (Kansızlık)
- Ağızda yanma hissi ve kuruluk
- Bulantı
- Kusma
“Sağlık Bakanlığının 2016/54567092 sayılı Genelgesi ile Gezici Sağlık Taraması yapılabilmesi için OSGB’lerin İl sağlık Müdürlüklerinden “GEZİCİ İSG ARACI İZİN BELGESİ” almak ve bu izne istinaden sağlık taraması yapmak zorunluluğu bulunmaktadır. İzin almayan kuruluşlar Sağlık Taraması gerçekleştiremezler.”
GEZİCİ İSG ARACI İZİN BELGESİNE SAHİP ORTAK SAĞLIK GÜVENLİK BİRİMİDİR.
